مدل‌سازی بازآفرینی حکمرانی شهری هوشمند با رویکرد داده‌محور و مشارکت‌گرا: مطالعه موردی کلان‌شهر تبریز
کلمات کلیدی:
حکمرانی هوشمند, مشارکت شهروندی, بازآفرینی نهادی, مدل‌سازی معادلات ساختاری, کلان‌شهر تبریزچکیده
تحول الگوهای حکمرانی شهری در عصر داده‌محور، مستلزم بازآفرینی ساختارها، فرایندها و کنش‌های میان نهادهای شهری و شهروندان است. در این پژوهش، با هدف مدل‌سازی بازآفرینی حکمرانی شهری هوشمند در کلان‌شهر تبریز، رویکردی تلفیقی مبتنی بر داده‌محوری و مشارکت شهروندی اتخاذ شده است. بدین منظور، از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) برای تبیین روابط میان مؤلفه‌های فناورانه، نهادی، و اجتماعی حکمرانی استفاده شد. داده‌های تحقیق از طریق پرسش‌نامه و تحلیل داده‌های مکانی (GIS) گردآوری و در قالب سه بُعد «زیرساخت داده و فناوری»، «ظرفیت نهادی و سیاستی»، و «تعاملات شهروندی و شبکه‌ای» مدل‌سازی شدند. نتایج تحلیل نشان داد که بُعد داده‌محوری بیشترین اثر مستقیم را بر کارایی حکمرانی شهری دارد (β=0.57, p<0.001) و از طریق ارتقای شفافیت و تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد، نقش واسطه‌ای در تقویت مشارکت شهروندی ایفا می‌کند. همچنین بُعد مشارکت‌گرا با اثر غیرمستقیم بر پایداری شهری، موجب افزایش اعتماد عمومی و پاسخ‌گویی نهادی شده است. یافته‌ها تأیید می‌کنند که حکمرانی هوشمند صرفاً پدیده‌ای فناورانه نیست، بلکه چارچوبی نهادی–اجتماعی برای هم‌افزایی میان داده، نهاد و شهروند محسوب می‌شود. در نهایت، مدل پیشنهادی این پژوهش می‌تواند به‌عنوان الگوی بومی‌شده‌ای برای بازآفرینی حکمرانی شهری در کلان‌شهرهای ایران به‌کار رود و مسیر گذار به شهر هوشمند پایدار را تسهیل کند.
دانلودها
مراجع
Arnstein, S. R. (1969). A ladder of citizen participation. Journal of the American Institute of Planners, 35(4), 216-224.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa SCIRP+1
Cardullo, P., & Kitchin, R. (2019). Being a “citizen” in the smart city: Up and down the scaffold of smart citizen participation. GeoJournal, 84, 1-13.
Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2018). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (5th ed.). SAGE.
Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2019). Multivariate data analysis (8th ed.). Cengage Learning.
Hashem, I. A. T., & Al-Ahmadi, S. (2021). Big data in smart city governance: A systematic review.
Hashemi, S. M., & Riazi, M. (2021). Smart urban governance challenges in developing countries.
Jiang, H., et al. (2023). Data-driven smart urban governance: A systemic institutional framework.
Joss, S., Sengers, F., Schraven, D., Caprotti, F., & Dayot, Y. (2019). The smart city as global discourse: Storylines and critical junctures across 27 cities. Journal of Urban Technology, 26(1), 3-34. https://doi.org/10.1080/10630732.2018.1558387
Kitchin, R. (2021). The data-driven city. Manchester University Press.
Meijer, A. J. (2020). Smart urban governance: Learning through digital participation. Government Information Quarterly, 37(4), 1-10.
Meijer, A. J., & Bolívar, M. P. R. (2016). Governing the smart city: A review of the literature on smart urban governance. International Review of Administrative Sciences, 82(2), 392-408. https://doi.org/10.1177/0020852314564308
Mora, L., Deakin, M., & Reid, A. (2022). Smart city development: Sustainability and data-driven decision making. Elsevier.
Nam, T., & Pardo, T. A. (2011). Conceptualizing smart city with dimensions of technology, people, and institutions. Proceedings of the 12th Annual International Conference on Digital Government Research, 282-291.
Trindade, E. P., Hinnig, M. P. F., Moreira Da Costa, E., Marques, J. S., Rotta, C., & Mendonça, M. P. (2021). Data governance maturity in smart cities. Journal of Cleaner Production, 281, 1-14.
