اصول اخلاقی

نشریه حکمرانی و شهر هوشمند بر پایبندی کامل به بالاترین استانداردهای اخلاق نشر، اصالت علمی، و رفتار پژوهشی مسئولانه تأکید دارد. این نشریه اصول و الگوهای جهانی کمیته اخلاق نشر (COPE) و دیگر استانداردهای بین‌المللی را مبنای سیاست‌های خود قرار داده و تمامی فرآیندهای انتشار را مطابق آن‌ها اجرا می‌کند.

این بیانیه، مسئولیت‌ها و الزامات اخلاقی نویسندگان، داوران، دبیران و سردبیر را تبیین می‌کند تا شفافیت، انصاف و کیفیت علمی در تمامی مراحل—from ارسال مقاله تا داوری، تصمیم‌گیری، چاپ و پس از انتشار—حفظ شود.
هرگونه تخطی از اصول اخلاقی ممکن است منجر به رد مقاله، تعلیق، اصلاح، بازپس‌گیری (Retraction) یا اطلاع‌رسانی به مؤسسه نویسندگان شود.

۱. مسئولیت‌های اخلاقی نویسندگان

نویسندگان موظف‌اند هنگام ارسال مقاله به نشریه، اصول زیر را رعایت کنند:

۱.۱. اصالت اثر و پرهیز از سرقت علمی

  • تمامی مقالات باید کاملاً اصیل و محصول کار خود نویسندگان باشد.

  • هرگونه استفاده از مطالب، داده‌ها، ایده‌ها، الگوها یا تصاویر متعلق به دیگران باید با ارجاع دقیق همراه باشد.

  • نشریه تمامی مقالات را با نرم‌افزار iThenticate بررسی می‌کند.

  • سرقت علمی، خودسرقت علمی، بازنشر تکراری، دست‌کاری متن یا کپی‌برداری پنهان، کاملاً غیرقابل قبول است.

۱.۲. معیارهای authorship (نویسندگی علمی)

  • تنها افرادی که مشارکت علمی قابل‌توجه در ایده‌پردازی، طراحی پژوهش، تحلیل داده‌ها یا نگارش داشته‌اند، باید به‌عنوان نویسنده ذکر شوند.

  • تمامی نویسندگان باید نسخه نهایی مقاله را تأیید کرده و با ارسال آن موافق باشند.

  • نویسندگی هدیه‌ای، نویسندگی مهمان (Guest) و نویسندگی پنهان (Ghost) ممنوع است.

  • نویسنده مسئول (Corresponding Author) موظف است اطمینان دهد که تمامی نویسندگان معیارهای نویسندگی را داشته‌اند.

۱.3. صداقت در داده‌ها

  • داده‌ها باید دقیق، معتبر، قابل بررسی و بدون جعل، دست‌کاری یا حذف گزینشی باشند.

  • در صورت درخواست نشریه، نویسندگان باید داده‌های خام، کدهای تحلیلی یا مدارک مرتبط را ارائه کنند.

۱.4. ارسال هم‌زمان و انتشار تکراری

  • مقاله نباید هم‌زمان برای نشریه دیگری ارسال شده باشد.

  • ارسال مقاله مشابه یا بسیار نزدیک به نسخه‌های پیشین، بدون اعلام، تخلف محسوب می‌شود.

۱.5. اخلاق استناد

نویسندگان باید:

  • منابع مرتبط را با صداقت و بدون اغراق استناد دهند.

  • از خوداستنادی‌های غیرضروری (Self-citation) پرهیز کنند.

  • از هرگونه Manipulation یا دست‌کاری در استنادها برای افزایش شاخص‌های فردی یا گروهی اجتناب کنند.

۱.6. رعایت استانداردهای اخلاق پژوهش

  • پژوهش‌های انسانی باید دارای رضایت‌نامه آگاهانه، محرمانگی، و رعایت قوانین مربوطه باشد.

  • اطلاعات حساس باید مطابق قوانین حریم خصوصی و داده‌های شخصی نگهداری شود.

  • نویسندگان باید هرگونه تضاد منافع (Conflict of Interest) را اعلام کنند.

۱.7. اصلاح، پس‌گیری یا شفاف‌سازی

اگر نویسندگان پس از انتشار مقاله متوجه خطا یا مشکل اساسی شوند، موظف‌اند:

  • فوری موضوع را به دفتر نشریه اطلاع دهند.

  • برای اصلاحیه، اعلان نگرانی یا پس‌گیری همکاری کامل داشته باشند.

۲. مسئولیت‌های اخلاقی داوران

داوران نقش حیاتی در تضمین کیفیت علمی نشریه دارند. وظایف اخلاقی آنان عبارت است از:

۲.1. محرمانگی کامل

  • نسخه ارسالی یک سند محرمانه است و داوران نباید آن را افشا، بازنشر، ذخیره یا برای منافع شخصی استفاده کنند.

  • بحث مقاله با دیگران بدون مجوز دبیر ممنوع است.

۲.2. بی‌طرفی و رعایت انصاف

  • داوری باید کاملاً علمی، دقیق و بدون سوگیری باشد.

  • نقد شخصی نسبت به نویسندگان یا قضاوت بر اساس جنسیت، ملیت، نژاد، زبان، گرایش سیاسی یا وابستگی سازمانی ممنوع است.

۲.3. تضاد منافع

داور موظف است تضادهای احتمالی را اعلام کرده و در موارد زیر حق داوری ندارد:

  • رقابت علمی یا حرفه‌ای با نویسندگان،

  • همکاری اخیر یا روابط شخصی،

  • منفعت مالی یا پژوهشی در نتایج مقاله.

۲.4. مسئولیت زمانی

  • داوران باید مقاله را در مدت تعیین‌شده بررسی کنند.

  • در صورت ناتوانی، باید سریعاً دبیر را مطلع سازند.

۲.5. شناسایی تخلفات

داور باید هرگونه مورد مشکوک را گزارش دهد:

  • شباهت با آثار منتشرشده دیگر،

  • عدم صداقت در داده‌ها،

  • تکرار انتشار،

  • رفتار پژوهشی غیراخلاقی.

۳. مسئولیت‌های اخلاقی دبیران و سردبیر

۳.۱. تصمیم‌گیری عادلانه

  • سردبیر و دبیران باید تصمیم‌گیری‌ها را تنها براساس کیفیت علمی، نوآوری، اعتبار روش‌شناسی و تناسب موضوع با نشریه انجام دهند.

  • هیچ‌گونه تبعیض نباید در فرآیند تصمیم‌گیری وجود داشته باشد.

۳.۲. محرمانگی

  • تمامی اطلاعات مربوط به مقاله محرمانه است.

  • دبیر یا سردبیر نباید از اطلاعات مقاله برای پژوهش خود استفاده کند.

۳.۳. تضاد منافع

  • اگر دبیر یا سردبیر نسبت به مقاله دچار تضاد منافع باشد، باید بررسی مقاله به فرد دیگری سپرده شود.

  • مقالاتی که توسط دبیران یا اعضای هیئت تحریریه ارسال می‌شود، کاملاً مستقل و بی‌طرفانه داوری می‌شود.

۳.4. تضمین پایبندی به اخلاق

دبیران و سردبیر باید اطمینان یابند که:

  • مشابهت‌یابی انجام شده،

  • اصول اخلاق پژوهش رعایت شده،

  • موارد مشکوک یا تخلفات به‌درستی بررسی شده،

  • در صورت نیاز، اصلاحیه، پس‌گیری یا هشدار منتشر شود.

۳.5. نظارت بر فرآیند داوری

  • انتخاب داوران متخصص و بی‌طرف

  • جلوگیری از داوری تبانی‌شده یا دست‌کاری در فرآیند داوری

  • تضمین اجرای دقیق داوری دوسوکور

۴. مسئولیت‌های اخلاقی نشریه

۴.۱. تبعیت از COPE

نشریه بر اساس دستورالعمل‌های COPE در موارد زیر عمل می‌کند:

  • تخلفات پژوهشی

  • مشکلات مربوط به نویسندگان یا داوران

  • پس‌گیری و اصلاح مقاله

  • رفتارهای غیرحرفه‌ای در داوری یا انتشار

۴.۲. شفافیت و پاسخگویی

نشریه موظف است:

  • فرآیندهای داوری و تصمیم‌گیری را شفاف بیان کند،

  • سیاست‌های اخلاقی را در وب‌سایت منتشر کند،

  • ارتباط روشن با نویسندگان و داوران داشته باشد.

۴.۳. رسیدگی به تخلفات

در صورت مشاهده یا اعلام تخلف:

  • نشریه مطابق با نمودارهای راهنمای COPE بررسی می‌کند،

  • توضیحات و مستندات نویسنده درخواست می‌شود،

  • در صورت وجود شواهد قوی، موضوع به مؤسسه نویسنده اعلام می‌شود.

اقدامات ممکن شامل:

  • رد مقاله

  • اصلاحیه یا پس‌گیری

  • ممنوعیت ارسال مقاله برای مدت مشخص

  • اعلام رسمی تخلف

۴.۴. اصلاح، پس‌گیری و اعلان نگرانی

نشریه می‌تواند:

  • اصلاحیه (Correction) برای خطاهای جزئی،

  • پس‌گیری (Retraction) برای مشکلات اساسی،

  • Expression of Concern هنگام بررسی تخلفات

منتشر کند.

تمامی این موارد به‌صورت دائمی و شفاف در سایت باقی می‌مانند.

۵. مسئولیت‌های ناشر

ناشر موظف است:

  • از استقلال کامل سردبیر و دبیران حمایت کند،

  • زیرساخت‌های لازم برای مشابهت‌یابی و بایگانی را فراهم کند،

  • هیچ‌گونه دخالت تجاری در روند پذیرش یا رد مقاله نداشته باشد،

  • سیاست‌های شفاف در مورد هزینه‌ها و دسترسی آزاد ارائه دهد.

۶. رسیدگی به اتهام‌های تخلف

نشریه براساس دستورالعمل‌های COPE، موارد زیر را با دقت بررسی می‌کند:

  • سرقت علمی

  • داده‌سازی یا دست‌کاری داده

  • دست‌کاری داوری (Peer Review Manipulation)

  • تضاد منافع پنهان

  • تخطی از اصول پژوهش انسانی

  • انتشار تکراری یا هم‌زمان

تمامی شکایات و گزارش‌ها جدی گرفته شده و روند بررسی محرمانه و عادلانه خواهد بود.

۷. استفاده اخلاقی از ابزارهای هوش مصنوعی

نویسندگان موظف‌اند هرگونه استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی را شفاف اعلام کنند.

هوش مصنوعی می‌تواند برای:

  • نگارش کمکی،

  • تحلیل داده،

  • ترجمه یا ویرایش،

به کار رود؛ اما:

  • نباید به‌عنوان نویسنده معرفی شود،

  • نباید داده جعلی ایجاد کند،

  • صحت خروجی آن بر عهده نویسنده است،

  • تمامی منابع باید واقعی و قابل استناد باشند.

۸. مسئولیت‌های پس از انتشار

نویسندگان، دبیران و نشریه موظف‌اند به موارد زیر توجه کنند:

  • پاسخ به درخواست اصلاح،

  • بررسی خطاهای شناسایی‌شده توسط خوانندگان،

  • شفاف‌سازی داده‌ها در صورت نیاز،

  • انتشار اصلاحیه یا پس‌گیری در موارد ضروری.

نشریه گفت‌وگوی علمی پس از انتشار را تشویق می‌کند.